آئین نامه حفاظتی حمل دستی بار
هدف : هدف ازتدوین این آیین نامه ایمن سازی محیط کاروصیانت از نیروی انسانی و منابع مادی وپیشگیری ازحوادث و بیماری های ناشی از کاروارتقاء سطح بهره وری در کلیه کارگاه هایی که حمل دستی بار و فرایندهای مرتبط با آن که به هر نحو ممکن انجام می گیرد می باشد.
دامنه کاربرد
کلیه واحدهای عملیاتی و ستادی شرکت برق آرا و پروژه های مربوطه.
تعاریف
حمل دستی بار : انتقال و جابجایی بار توسط دست و دیگر بخش های بدن که همراه بالا بودن، پایین آوردن، کشیدن، هل دادن، نگه داشتن، چرخاندن و یا ترکیبی از موارد فوق می باشد.
ارگونومی : علم اصلاح و بهینه سازی محیط، مشاغل و تجهیزات به گونه ای که متناسب با محدودیت ها و قابلیت های انسان باشد.
بار متعارف : باری است که با توجه به شکل، اندازه، ابعاد، نوع، وزن و درجه حرارت آن، کارگری که دارای شرایط جسمانی مناسب باشد بتواند آن را به راحتی بلند یا حمل نماید.
بار سنگین : باری است که وزن آن از حد مجاز بیشتر می باشد.
ایستگاه کار : محلی است که کارگر در آن به کمک تجهیزات و وسایل کار به فعالیت مربوط به خود مشغول است.
فیزیولوژی کار : شاخه ای از علم ارگونومی است که در آن قابلیت و توانمندی افراد در انجام فعالیت های جسمانی سنجیده می شود.
بارهای بد دست : بارهایی هستند که مچ دست برای نگه داشتن آن می بایست تا 90 درجه خم شود و یا به دست خوب جفت نمی شوند و دارای جای دست مناسب نیستند و یا بارهایی که لبه های سخت و تیز و یا بزرگ دارند و یا بارهایی که از طریق کیسه های نرم از وسط خم می شوند.
کارگر نوجوان : کارگری است که سنش مطابق قانون کار بین 15 تا 18 سال تمام باشد.
مقررات عمومی
ماده 1 : حمل دستی بار به صورت انفرادی در موارد ذیل ممنوع است :
الف : برای نوع کاری که انجام می گیرد سنگین باشد.
ب : درجایی بسیاربلندیاکوتاه (خارج از حدود بین ران پا و شانه) قرار گرفته باشد و به گونه ای که امکان بلند کردن ایمن آن وجود نداشته باشد.
ج : بسیار بزرگ، حجیم و یا دارای شکلی بوده که امکان دسترسی به آن مشکل باشد و یا جلوی دید شخص را بگیرد.
د : مرطوب، لغزنده و یا دارای لبه های تیز بوده به طوری که گرفتن آن مشکل باشد.
هـ : بی ثبات بوده و مرکز ثقل آن به دلیل حرکت محتویات آن تغییر نماید.
ماده 2 : حمل دستی بار در صورت وجود شرایط نامناسب جوی، محیطی و کارگاهی که احتمال بروز حوادث و بیماری های ناشی از کار می رود، ممنوع است.
ماده 3 : کارگرانی که در فرآیند شغلی خود به طور پیوسته یا ناپیوسته حمل دستی بار را انجام می دهند بایستی علاوه بر برخورداری از سلامت جسمی، روحی و روانی متناسب با نوع کار از نظر شرایط جسمانی نظیر قد و وزن و جنسیت نیز متناسب با وظیفه محوله باشند.
تبصره : بکارگیری کارگران مذکور منوط به انجام معاینات بدو استخدام و دوره ای به ویژه از نظر آسیب های اسکلتی- عضلانی مطابق قوانین کار و تأمین اجتماعی می باشد.
ماده 4 : حمل دستی بار در صورتی مجاز است که امکان استفاده از وسایل یا تجهیزات مکانیکی مناسب و یا اصلاح شرایط کارگاهی نظیر چیدمان دستگاه ها و تجهیزات و ایستگاه های کاری مقدور نباشد.
ماده 5 : کارفرما مکلف است تدابیر لازم جهت ارزیابی چگونگی وضعیت حمل دستی بار در کارگاه و شناسایی خطرات مربوطه را اتخاذ نموده و با استفاده از راهکارهای فنی- مهندسی و علمی به اصلاح وضعیت حمل دستی بار از نظر ارگونومی و ایمنی مبادرت نماید.
ماده 6 : در حین حمل دستی بار انجام اعمال ناایمن مانند شوخی کردن، دویدن، پریدن، پرتاب نمودن و نیز کلیه اعمالی که مغایر اصول ایمنی و بهداشتی باشد ممنوع است.
ماده 7 : کارفرما مکلف است وسایل حفاظت فردی متناسب با حمل دستی بار را برای کارگران مربوطه فراهم نماید.
ماده 8 : کارگران موظفند به کلیه دستورالعمل ها و توصیه های بهداشتی و ایمنی در زمینه حمل دستی بار که از طرف کارفرما و مراجع ذیصلاح ارائه می گردد عمل نموده و از وسایل حفاظت فردی که توسط کارفرما بدین منظور تهیه شده استفاده نمایند.
مقررات اختصاصی
ماده 9 : کارفرما مکلف است ضمن تعلیم روش های صحیح و مناسب حمل دستی بار، کارگران خود را از خطرات احتمالی آگاه نموده و نظارت های لازم را در این زمینه ها اعمال نماید.
ماده 10 : در مواردی که کارگر مجبور به انجام فعالیت های خارج از حد توان فیزیولوژیکی باشد، کارفرما مکلف است با اعمال تمهیداتی مانند چرخش کار، زمان استراحت و طراحی ایستگاههای کار بسته بندی مناسب و رعایت اصول انبارداری نسبت به حذف یا کاهش آسیب های ناشی از حمل دستی بار اقدام نماید.
ماده 11 : کارفرما مکلف است دستگیره های متناسب با نوع بار برای گرفتن بسته ها و بارهای بد دست تعبیه نماید.
مقررات متفرقه
ماده 12 : در فعالیت های حمل و جابجایی بار در شرایط بهینه که به صورت یک نفره انجام می گیرد حداکثر بار مجاز به تفکیک گروه سنی و جنس کارگران باید مطابق جدول زیر باشد.
| جنس | میزان مجاز بار بر حسب کیلوگرم به تفکیک گروه سنی | |
| مرد | 18 کیلوگرم | 25 کیلوگرم |
| زن | 10 کیلوگرم | 16 کیلوگرم |
تبصره 1 : در اوزان بالاتر از حد مجاز، حمل و جابجایی بار باید توسط وسایل مکانیکی مناسب و یا چند نفره صورت پذیرد.
تبصره 2 : در صورتی که حمل و جابجایی بار در شرایط بهینه (با توجه به فاکتورهای مدت زمان حمل بار، فرکانس حمل بار، مناسب بودن بار، شرایط محیط کار و وضعیت بدن حین کار) امکان پذیر نباشد مقادیر جدول فوق مطابق استانداردها و مقررات موجود تعدیل خواهد شد.
ماده 13 : جهت حمل دستی مواد سمی و یا شیمیایی که مواجهه پوستی یا استنشاقی یا گوارشی با آن منجر به ایجاد آسیب یا مسمومیت می گردد استفاده از ظروف یا محفظه های مقاوم در بسته و محصور که امکان مواجهه با مواد مذکور وجود نداشته و دارای برچسب حاوی مشخصات ماده شیمیایی یا سمی مورد نظر باشد الزامی است.
دستور العمل حمل دستی بار:
هدف: بلند کردن بار به روش صحیح جهت جلوگیری از آسیب رساندن به بدن و به حداقل رساندن ریسک ناشی ازکار می باشد.
- ضمن رعایت کلیه موازین و دستورالعملهای ایمنی عمومی موارد زیر بایستی نظارت و اجرائی گردد.
- تهیه ابزار و وسایل مناسب جهت حمل تجهیزات سنگین.
- نظارت بر روی کارگران در بلند کردن بار به روش صحیح.
- تکمیل مجوز روزانه کار برای پرسنل اجرائی.
- تهیه و نظارت بر استفاده کارگران از وسایل حفاظت فردی.
- رعایت نظافت در محل ومحوطه انجام کار.
مسئول ایمنی :
- نظارت بر استفاده کارگران از وسایل حفاظت فردیو نگهداری صحیح از آنها.
- نظارت بر استفاده صحیح و ایمن کارگران از وسایل.
- نظارت بر روی مجوزهای صادر شده برای کارگران.
- آموختن آموزشهای ایمنی لازم در مورد نوع فعالیت.
- نظارت بر روی کارگران جهت رعایت نظافت در محل و محوطه انجام کار.
روش اجراء:
- قبل از شروع به کار در داخل سایت سرپرست اجرایی ملزم به گرفتن مجوز کار روزانه می باشد .
- نفرات ملزم به استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب شغل می باشند.
- کارگران بعد از حمل تجهیزات نظافت محیط کار و چیدمان تجهیزات را رعایت نمایند.
- باری را که قصد بلند کردن آن را دارید بازرسی کنید در صورتی که بار مورد نظر دارای لبه های تیز و ناهموار است از دستکش مناسب استفاده کنید.
- بار مورد نظررا از نظر حجیم و یا وزین بودن تخمین بزنید که آیا در هنگام بلند کردن آن تسلط کامل دارید یا مجبورید در طی دو مرحله آن را بلند کنید.
- وجود روغن و چربی ها روی بارها می تواند مانع چنگش مناسب دستها روی بار شوند.قبل از بلند کردن بارها باید آنها عاری از هر گونه چربی و روغن ها و یا گریس باشند.(توجه داشته باشید که دستکشهای کهنه نیز می توانند مانع چنگش مناسب دستها باشند).
- در هنگام بلند کردن بار ابتدا زانوهای خود را خم کنیددر حالی که کمر خود را راست نگه داشته اید بار را محکم بگیرید و قبل از اینکه بار را بلند کنید مطمئن شوید که زیر پاهای شما محکم است. همین که بار را بلند کردید آن را نزدیک بدن خود نگاه دارید.
- لبه ی تیز بعضی از بارها میتواند فشار زیادی را به دستهای شما وارد نماید .حتی المقدور انگشتان خود را دور از لبه ی تیز بارها قرار دهید.این مسئله زمانی مهم است که شما می خواهید بار را از میان درب ها عبور دهید یا اینکه وقتی بار را روی زمین قرار می دهید.
- روی هم چیدن کالاها باید با استفاده از پالتها باشد.سوار شدن بر روی شاخک های لیفتراک ها باعث سقوط و خطر مرگ را به دنبال دارد. در پایان باید یادآورشویم که در بلند کردن صحیح بار از ماهیچه های پاها بیشتر از ماهیچه های کمر استفاده نمایید.
- فرد باید اصول صحیح بلند کردن بار را به کار گیرد تا آسیب نبیند این اصول عبارتند از:
-ستون فقرات باید به صورت صاف و کشیده باشد.
-برای چرخاندن و بالاو پایین بردن بار باید از چرخش پاها و مفاصل زانو استفاده شود.
-جسم باید تا حد امکان به بدن نزدیک باشد.
-برای حفظ تعادل پاها باید فاصله کافی از یکدیگر داشته باشند.
-بارها باید تا حد امکان کوچک و کم حجم باشند.
-بارهای سنگین را نباید به تنهایی جا به جا نمود.