كليات و تعاريف:
هدف:
هدف از تدوين اين آيين‌نامه، ايمن‌سازي محيط كار و صيانت از نيروي انساني و منابع مادي كشور و پيشگيري از حوادث ناشي از كار در كليه كارگاه‌هايي مي‌باشد كه عمليات كار در ارتفاع و فرايندهاي مرتبط، در آنها انجام ميگيرد.
دامنه شمول:
مقررات اين آيين‌نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوري اسلامي ايران تدوين گرديده و براي كليه كارگاه‌هاي مشمول قانون مذكور لازم الاجرا مي‌باشد .
كار در ارتفاع:
هر كار يا فعاليتي كه موقعيت انجام آن، در ارتفاع بيش از 2 / 1 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد.
سطح مبنا:
اولين سطح زيرين جايگاه كار يا سكوي كار در ارتفاع، كه بصورت ايمن گسترش يافته است.
مراجع ذيصلاح آموزشي:
به مراكزي اطلاق مي‌گردد كه مجوز لازم را از سازمان آموزش فني و حرفه‌اي كشور يا ساير مراكز بين المللي معتبر اخذ نموده باشند.
مجري ذيصلاح:
شخص حقيقي يا حقوقي است كه صلاحيت، تجربه و مهارت انجام كار را به صورت علمي و فني داشته و مي‌تواند با استفاده از نيروي كارآمد و شخص ذيصلاح نسبت به انجام عمليات برپايي، تغييرات و جمع‌آوري تجهيزات سامانه كار در ارتفاع اقدام نمايد.
شخص ذيصلاح:
متخصصي است با دانش فني و مهارت لازم مطابق با شرايط اين آيين‌نامه كه با گذراندن دوره‌هاي آموزشـي از مراجع ذيـصلاح آموزشي، توانايـي سـرپرستي و نظارت بر كار در ارتفاع را داشته باشد. ضمنا نامبرده مي‌تواند نماينده مجري ذيصلاح يا كارفرما باشد.
عامل كار در ارتفاع:
فردي است كه آموزش‌هاي متناسب با نوع كار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام كار بصورت ايمن مي‌باشد.
حفاظت از سقوط:
مجموعه تدابير و اقداماتي است كه به منظور پيشگيري از سقوط يا كاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي‌شود.
روش‌هاي ايمن انجام كار در ارتفاع:
الف ـ سامانه محدودكننده:
سامانه‌اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي‌كند و به دو شكل عمومي نظير، نرده حفاظتي و فردي شامل نقطه اتصال، لنيارد و كمربند حمايل بند كامل بدن مورد استفاده قرار ميگيرد.
ب ـ سامانه متوقف كننده:
سامانه‌اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب، در صورت انجام سقوط، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي‌گردد. كه به دو شكل فردي شامل،كمربند حمايل بند كامل بدن، طناب ايمني و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمني مورد استفاده قرار ميگيرد.
ج ـ دسترسي با طناب:
اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي‌باشد: يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي‌نمايد كه شامل، كمربند حمايل‌بند كامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار، و يا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي‌شود.
فاصله ايمن:
حداقل فاصله‌اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار ميگيرد.
لنيارد:
طناب يا تسمه‌اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه‌گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار ميگيرد.
كمربند ايمني:
وسيله‌اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري كه ناحيه كمر را مي‌پوشاند.
حمايل بند كامل بدن (هارنس):
پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است، فرد را به ساير تجهيزات سامانه‌هاي كار در ارتفاع وصل مي‌كند.
قلاب قفل شونده (كارابين):
ابزاري است حلقه‌اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه‌هاي كار در ارتفاع به يكديگر، مورد استفاده قرار ميگيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار، ايمن مي‌گردد.
شوك‌گير:
ابزاري است كه در روش‌هاي ايمن انجام كار در ارتفاع، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار ميگيرد .
انواع طناب:
تكيه‌گاهي، عمليات، ايمني، ديناميكي، نيمه استاتيك، پشتيبان
طناب تكيه‌گاهي:
طنابي است انعطاف‌پذير كه از يك سمت به تكيه‌گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدودسازي فرد در برابر سقوط عمل مي‌كند.
طناب عمليات:
طنابي از نوع تكيه‌گاهي است كه براي حالت معلق، موقعيت‌گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد استفاده قرار ميگيرد.
طناب ايمني:
طنابي از نوع تكيه‌گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حين سقوط متوقف مي‌نمايد.
طناب ديناميك:
طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار ميگيرد.
انواع نردبان:
يك طرفه قابل حمل، دو طرفه، ثابت، ريلي، ثابت سقفي (پله مرغي)، كشويي، طنابي
داربست:
ساختاري است موقتي، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار ميگيرد و به انواع ثابت، متحرك، ديواركوب، معلق و نردباني تقسيم مي‌شود.
اجزاء داربست:
پايه، كفشك، تير، دستك، اتصالات يا بست‌ها، راه دسترسي، كف پوش سكو، پاخور، تير مياني حفاظتي، تير بالايي حفاظتي، بالشتك، صفحه پايه
بالشتك:
صفحه‌اي است از جنس چوب، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار ميگيرد .
راه دسترسي:
براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار ميگيرد.
مهار:
قطعه‌اي است كه بصورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روي داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي‌كند.
بادبند:
قطعه‌اي است كه در طول، عرض يا ارتفاع (عمودي يا مورب) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي‌گردد.
بالابر سيار:
ماشين سـياري است كه براي انتقـال افراد براي كـار در ارتفاع، از داخل سكو (محفظه ايمن) استفاده مي‌شود با اين ديد كه افراد مي‌توانند در يك موقعيت دسترسي خاص به داخل سكو سوار يا پياده شوند و به دو گروه اصلي زير تقسيم مي‌شوند:
گروه الف: بالابر سـياري كه تصـوير عمودي مـركز ثقـل بار همواره داخـل خط واژگوني است.
گروه ب: بالابر سياري كه تصوير عمودي مركز ثقل بار ممكن است خارج از خط واژگوني باشد.
و براساس نوع حركت به سه گروه زير تقسيم مي‌شوند:
نوع اول: بالابر سياري كه حركت آن فقط در موقعيت ترافيكي مجاز مي‌باشد .
نوع دوم: بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي‌تواند حركت نمايد و بالابر از مكاني بر روي شاسي كنترل مي‌شود.
نوع سوم: بالابر سياري كه در زمان بالا بودن سكو مي‌تواند حركت نمايد و بالابر از درون سكو كنترل مي‌شود.
ضريب ايمني:
نسبتي است كه از تقسيم حداكثر نيروي وارده به سازه كه مي‌تواند سازه در برابر شكست يا تخريب مقاومت نموده به نيروي وارده ناشي در زمان بهره‌برداري كه به همان عضو وارد مي‌گردد. اين ضريب هرگز نبايد كمتر از 4 / 2 باشد. ( براساس استاندارد 92ANSI A و 280 BSEN )
حد بار كاري:
حداكثر باري است كه توسط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص‌شده توسط شركت سازنده، مجاز به بهره‌برداري و استفاده از دستگاه يا تجهيزات مي‌باشد .
بار كاري ايمن ( SWL ):
حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات، در وضعيت‌هاي مشخص در نظر گرفته مي‌شود.
توجه1: تصاوير بعضي از مواد آيين‌نامه در ضميمه پيوست مي‌باشد.
توجه2: كليه واحدهاي مورد استفاده در اين آيين‌نامه براساس سيستم متريك مي‌باشد.