
بخش اول – پيشگيريهاي عمومي
ماده 31: تمام قسمتهاي برقدار مدارها و وسايل الكتريكي كه با ولتاژ متناوب 50 ولت يا بيشتر نسبت به زمين كار ميكند در صورت امكان بايد با محفظه ثابت يا سرپوش يا حفاظهاي معمولي ديگر مجهز باشد مگر آنكه اين قسمتها طبق ماده 6 اين مقررات در محل جداگانه نصب شده باشد.
ماده 32: الف – محفظهها و سرپوشها و حفاظ مدارها و وسايل برقدار بايد طوري ساخته شده باشد كه از خطر برق دار شدن و اتصال كوتاه جلوگيري نمايد و دسترسي بي خطر به هاديها و وسايل الكتريكي براي تنظيم يا تعمير آنها امكانپذير باشد.
ب – براي اينكه بتوان محفظهها، سرپوشها و حفاظهاي قسمتهاي برقدار مدارها و وسايل الكتريكي را در موقع برقدار بودن بازو مجزا نمود بايد از مواد عايق باشند يا طوري تعبيه شده باشد كه نتوان به سهولت با قسمتهاي برقدار تماس پيدا كرد.
ماده 33: جلوي قسمتهاي فلزي برهنه مدارها و وسايل الكتريكي (مانند تابلوهاي بزرگ برق) كه ولتاژ مستقيم يا متناوب آنها نسبت به زمين از 50 ولت بيشتر است و بايد ضمن آنكه برق دارند تنظيم يا كنترل شوند پيشبيني سكوي عايقي براي كارگران ضروري است، اين سكوي عايق بايد طوري قرار گيرد و ابعاد آن به اندازهاي باشد كه كارگران قبل از ايستادن روي آن نتوانند به سهولت با قسمتهاي برهنه برقدار دسترسي پيدا كنند.
بخش دوم – هاديها
ماده 34: سيمهاي برق جرثقيلها يا ساير هاديهاييكه نميتوان آنها را كاملاً عايق كرد بايد طوري قرار گيرد يا محافظت شود كه احتمال تماس تصادفي با آن وجود نداشته باشد.
تبصره – انباشتن مواد و يا ايجاد هر نوع وضعيتي كه احتمال تماس افراد و اشياء را با سيم برق جرثقيل و ساير هاديهايي كه در ارتفاع زياد قرار دارند فراهم ميسازد ممنوع است و در صورت اضطرار بايستي اين قبيل قسمتها و هاديها به نحو مطمئن حفاظ شوند.
ماده 35: هاديهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 50 ولت نسبت به زمين كار ميكند بهاستثناي آنهاييكه در ماده بالا شرح داده شد بايد بهوسيله پوشش لاستيكي كتاني، آسبستي، كاغذي يا مواد ديگر مناسب با ولتاژ كار و شرائط جوي موجود (درجه حرارت – ميزان رطوبت و غيره) عايق شود و بعلاوه در زرههاي كابل يا لولههاي فلزي و يا مجاري ديگر محصور گردد تا به هاديها و روپوش آنها يا تكيهگاهشان آسيبي نرسد.
بخش سوم – فيوزها – كليدهاي خودكار – كليدهاي معمولي
ماده36: كليدهاي خودكار و كليدهاي معمولي و انواع فيوزهاي برق بايد كاملاً محصورباشد مگر آنكه روي تابلويي كه فقط اشخاص صلاحيتدار بآن دسترسي داشته باشند نصب شود.
تبصره – قدرت قطع فيوزها و كليدهاي خودكار بايد به اندازه كفايت باشد تا از هر نوع خطري جلوگيري شود.
ماده 37: فيوزهاي الكتريكي متجاوز از 20 آمپر كه در مدارهاي بيش از 110 ولت جريان متناوب يا مستقيم قرار ميگيرد بايد در محفظهاي نصب و بهوسيله يك يا چند كليد اطمينان به ترتيب زير كنترل شوند:
الف- بدونآنكه كليد يا كليدها درحالت قطع قرارگيرد بازشدن محفظه امكان نداشته باشد.
ب – قبل از بسته شدن سرپوش محفظه فيوز نتوان كليد برق را وصل نمود.
تبصره – در مواردي كه ساختمان فيوزها و اتصاليها طوري باشد كه هنگام باز بودن محفظه فلزات برهنه برقدار در دسترس نباشد به كليد اطمينان نيازي نيست.
ماده 38: فيوزهاي الكتريكي كه روي تابلوهاي برق نصب ميشوند بايد به طريقي ساخته شده باشند كه تماس اشخاص با قسمت برقدار ممكن نباشد و به ترتيب زير نصب شوند:
الف – قبل از دسترسي پيدا كردن به فيوز جريان برق خود بخود قطع شود.
ب – بهوسيله كليدي بتوان جريان برق را قبل از فيوز قطع نمود.
ج – بهوسيله ابزار عايق مناسبي به فيوز دسترسي پيدا كرد.
ماده 39: كليدهاي معمولي يا خودكار بايد طوري ساخته شود كه بتوان آنها را از خارج محفظه بكار انداخت.
ماده 40: كليدهاي معمولي يا خودكار مدارها يا ماشينها بايد داراي قفل مخصوصي باشند كه وقتي اشخاص روي مدار مشغول كار ميباشند كليد را در وضع بازنگهدارد.
ماده 41: كليدهاي چاقويي يكطرفه يا دو طرفه كه به سمت بالا باز ميشود بايد داراي مانعي باشد كه از بسته شدن آنها در اثر نيروي ثقل جلوگيري نمايد و همچنين كليدهاي الكتريكي چاقويي يكطرفه يا دو طرفه كه به وضع افقي باز ميشود بايد طوري قرار گيرد كه از بسته شدن تصادفي آنها جلوگيري شود.
ماده42:كليدهاي اطمينان الكتريكي بايدپس ازگذشتن مدتمقرر ضمانت آنها تعويضگردد. اينگونه كليدها بايد بلاواسطه و بطريقي كار كند كه عمل وصل آنها تابع نيروي فنر باشد.
ماده 43: دستهها و اهرمهاي كليدهاي خودكار كه ناگهاني و سريع حركت ميكند بايد داراي حفاظتي باشد تا درحين بهاشخاص مجاور خود اصابت نكرده و به آنان آسيبي نرساند.
بخش چهارم – وسايل فرمان
ماده 44: وسايل فرمان الكتريكي كه با ولتاژ متناوب 50 ولت يا بيشتر نسبت به زمين كار ميكند بايد براي جلوگيري از تماس تصادفي با قسمتهاي برقدار به يكي از طرق زير محافظت شده باشد:
الف: محفظههاي كامل ثابتي كه قسمتهاي لخت آنها را بپوشاند.
ب: محفظههايي كه با درها و سرپوشهاي مطمئن بسته ميشود و فقط اشخاص صلاحيتدار ميتوانند آنها را باز كنند.
ج: در مكانهايي طبق شرائط ماده 6 اين آييننامه نصب شود.
ماده 45: وسايل فرمان الكتريكي دستي بايد از خارج محفظه آنها بكار بيفتد و براي جلوگيري از بكار افتادن تصادفي آنها در موقع كار كردن با مدار يا اسباب الكتريكي يكي از پيشگيريهاي زير بعمل آيد:
الف – دستههاي بكار انداختن بايد قابل جدا شدن باشد و هيچگاه به دستگاه متصل نباشد تا از خطرات بكار افتادن تصادفي جلوگيري شود.
ب – سرپوشهاي مجزا يا درهاي قفل شده روي دستههاي فرمان قرار داده شود تا فقط كارگر مسئول بتواند آنرا باز كند.
ج – علامت خطر و ذكر نوع كاري كه با وسايل فرمان مزبور انجام داده ميشود روي آنها نصب گردد تا اشخاص متفرقه را متوجه خطر نمايد.
بخش پنجم – تابلوها و تخته كليدها
ماده 46: تابلوها و صفحه كليدهاي كنترل موتورهاي الكتريكي بايد طوري ساخته شده باشد كه تمام قسمتهاي برقدار آن در محفظههاي قفل شده قرار گيرد.
ماده 47: تابلوها و صفحه كليدهاي الكتريكي كه در كارگاهها قرار گرفته يا بطريق ديگري در دسترس كارگران ميباشد بايد:
اولاً: بهوسيله محفظهها يا حفاظهاي معمول ماشينها محصور باشد و در هر حال درهاي قفل دار داشته باشد تا اشخاص بي صلاحيت نتوانند با آنها دسترسي پيدا كنند.
ثانياً: در پيرامون آنها فرشها يا سكوهاي عايق پيشبيني شده باشد.
ماده 48: قسمتهاي برقدار تابلوها و صفحه كليدهاي برق كه در حال عادي مجزا و محفوظ ميباشند و گاه گاه ضمن برقدار بودن به تنظيم يا تعمير احتياج دارند بايد بطريقي نصب شده باشند كه براي حفاظت كامل كارگران از تماس با قسمتهاي مجاور بتواند روي آنها پوششها يا سپرهاي قابل حمل مناسبي قرار داد.
ماده 49: وضع و ترتيب عمومي تابلوهاي اصلي براي ولتاژ متناوب يا مستقيم كه از 650 ولت تجاوز نمينمايد بايد بشرح زير باشد:
الف- قسمتهايي كهاحتمالاً بهتنظيم يا دستكاري احتياج دارند بهسهولت دردسترس باشد.
ب – مسير هر هادي را در صورت لزوم بتوان به آساني تعقيب كرد.
ج – هاديهايي كه متعلق به شبكههاي مختلف ميباشند بايد طوري از هم مجزا شوند كه به سهولت بتوان آنها را تشخيص داد.
د – تمام فرمانهاي دستي بايستي از جلوي تابلو بكار افتد.
هـ- اسبابهاي اندازهگيري و علايم و اخبار كه براي كنترل دائمي دستگاه لازمست بايستي از جلوي تابلو ديده شود.
ماده 50: در تابلوهايي كه براي كنترل ولتاژهاي متناوب يا مستقيم متجاوز از 650 ولت بكار ميرود نكات زير رعايت شود:
الف – محفظههاي فلزي تمام آلاتي كه با ولتاژ قوي كار ميكند بايد يا به زمين متصل شود يا كاملاً در جعبههاي عايق مناسب و محكم محصور گردد.
ب – تمام دستههاي فلزي و كليه وسايل فلزي براي بكار انداختن كليدها بايد بطور موثر به زمين وصل شود.
ماده 51: در مواقعي كه ميخواهند با تابلوي برق ولتاژ قوي كار كنند تمام تابلو بايد از مدار جريان خارج شود در صورتي كه تابلو داراي چند قسمت مجزا باشد كه بتوان آنها را به وسائلي از لحاظ الكتريكي از يكديگر جدا ساخت ممكن است فقط قسمت مربوطه را از مدار جريان خارج نمايد.
بخش ششم – موتورهاي الكتريكي
ماده 52: موتورهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 230 ولت نسبت به زمين كار ميكند بايد با حصار دائمي يا حفاظهاي مناسب ديگر طوري محفوظ شود كه از برخورد تصادفي اشخاص يا اشياء هادي به قسمتهاي برقدار آنها جلوگيري نمايد مگر آنكه اين موتورها از نوع كاملاً بسته باشد يا در موتورخانههاي مخصوص و يا روي سكويي با ارتفاع حداقل سه متر از زمين يا سطح كارگاه نصب شده باشد.
ماده 53: موتورهايي كه مستقيماً در خارج از پايههاي ماشينها نصب شده يا موتورهايي كه در معرض خطرات روغن يا رطوبت فوق العاده يا بخار يا مواد زيان آور ديگر قرار ميگيرد بايد داراي پوشش يا حفاظ مناسبي باشد تا قسمتهاي برهنه برقدار و عايق هاديهاي آن محافظت شود.
بخش هفتم – باطريها
ماده 54: در موقع نصب دائم باطريهاي الكتريكي در اطاقهايي كه براي مقاصد ديگر نيز مورد استفاده قرار ميگيرد بايد اقدامات زير را بعمل آورد:
الف – نصب حفاظ مناسب براي باطريها.
ب – تهويه محل باطريها براي جلوگيري از جمع شدن گازها.
ماده 55: اكومولاتورها بايد روي پايه عايق نصب شود مگر در موردي كه ظرف آنها از جسم عايقي ماند شيشه با كليت و غيره ساخته شده باشد.
بخش هشتم – هاديها و لامپهاي قابل حمل
ماده 56: هاديهاي الكتريكي قابل حمل و قابل انعطاف هر جا كه احتمال آسيب ديدن آنها ميرود بايد:
الف: پوششي از لاستيك يا پلاستيك بادوام و در صورت لزوم بر آن زره محافظ ديگري از فلز قابل انعطاف داشته باشد.
ب – تمام قسمتها مخصوصاً محل اتصال سيمها و دو شاخهها و پريزها و غيره به طرز صحيح نگهداري شود.
ماده 57: سرپيچ لامپهاي الكتريكي بايد طوري ساخته شده باشد كه قبل از باز شدن كامل لامپ هيچيك از قسمتهاي برقدار آشكار نگردد.
ماده 58: استعمال لامپهاي الكتريكي قابل حمل (دوره گرد) فقط در جاهايي كه پيشبيني روشنايي كافي ثابت و دائمي امكانپذير نباشد با رعايت شرايط زير مجاز است:
الف – سرپيچها يا لامپ نگهدارها از ماده عايق مناسب بوده و همچنين لامپها داراي حفاظ محكمي باشد كه از تمام قسمتهاي برق دار كاملاً عايق شده باشد.
ب- ولتاژ لامپها براي شرايط مخصوصكاري كه بايد انجام گيرد مناسب و بيخطر باشد.
بخش نهم – ابزارهاي دستي
ماده 59: انبردستها و آچار پيچ گوشتيها و فيوزكشها و ابزارهاي دستي مشابهي كه در كارهاي برقي مورد استفاده قرار ميگيرد بايد داراي عايق مناسب باشد.
ماده 60: دسته روغن دان و پاك كن و برسها و ساير ابزارهاي نظافت كه در پيرامون اسبابهاي الكتريكي مورد استفاده واقع ميشود بايد از اجسام غير هادي ساخته شده باشد.
بخش دهم – ماشينهاي جوشكاري و برش برقي
ماده 61: ديناموها و يكسو كنندهها (Redresseur) و ترانسفورماتورهايي كه براي جوشكاري يا بريدن فلزات بكار ميرود و همچنين تمام قسمتهاي حامل جريان آنها باشد در مقابل برخورد تصادفي با قسمتهاي برقدار برهنه محافظت شده باشد.
ماده 62: شكافهاي تهويه محفظه ترانسفورماتورها بايد طوري ساخته شود كه از ميان آنها به هيچ يك از قسمتهاي برقدار ترانسفورماتور امكان دسترسي نباشد.
ماده 63: الف – محفظه يا بدنههاي فلزي ماشينها و ترانسفورماتورهاي جوشكاري بايد بطور موثر به زمين وصل شده باشد.
ب – در جاييكه در اثر اتصال يك سيم مدار جوشكاري به محفظه ماشين يا ترانسفورماتور جوشكاري احتمال ايجاد جريانهاي پراكنده خطرناكي باشد بايد اتصال زمين مدار جوشكاري فقط در نقطه كار انجام گيرد.
بخش يازدهم – وسايل جوشكاري دستي برقي
ماده 64: محل اتصال كابلهاي مدار جوشكاري به ماشين بايد به دقت عايق شده باشد.
ماده 65: دسته انبر الكترود بايد كاملاً عايق باشد.
ماده 66: انبرهاي الكترود بايد با سپرهايي براي محافظت دست جوشكار در مقابل حرارت شعله مجهز باشد.
بخش دوازدهم – ماشينهاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي
ماده 67: در ماشينهاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي تمام قسمتهاي حامل جريان به استثناء گيرههاي جوشكاري بايد كاملاً محفوظ باشد.
ماده 68: ماشينهاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي بايد با كليدهاي قطع مدار كه در نزديك يا روي ماشينها نصب شده مجهز باشد.
ماده 69: اتصال هاديهاي حامل جريان بايد بطور مطمئن با پيچ و مهره انجام گيرد و جز در مدارهاي كنترل نبايد از دو شاخه استفاده كرد.
ماده 70: ماشينهاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي كه خودكار يا نيمه خودكار است بايد طوري با حفاظ يا وسايل قطع كننده با دو دست مجهز باشد كه پس از راه افتادن ماشين دست كارگر به محفظه خطر نرسد.
بخشسيزدهم-احتياطهايلازم درموقعكار با وسايل و ادواتبرقي
ماده 71: كليه هاديها يا وسايل الكتريكي مدار را هميشه بايد برق دار تصور نمود مگر آنكه به يقين بدانند كه برق آنها قطع است.
ماده 72: الف – كاركردن روي مدارها يا وسايل الكتريكي برق دار كه ولتاژ متناوب يا مستقيم آنها نسبت به زمين از 250 ولت بيشتر است مجاز نيست.
ب – هنگام كار كردن روي مدارهاي جريان متناوب يا مستقيم با ولتاژ كمتر از 250 ولت نسبت به زمين بايد بهوسيله بكار بردن ابزارهاي عايق شده، دستكشها، فرشها، پردهها و يا وسايل حفاظتي ديگر احتياطهاي لازم در مقابل برق زدگي يا اتصال كوتاه بعمل آورد.
ج – كارگراني كه روي مدارهاي برقدار بشرح بالا كار ميكنند در تمام مدت كار بايد بهوسيله شخص صلاحيتدار ديگر مراقبت شوند.
ماده 73: هنگام كار كردن روي هاديهاي برهنه برقدار يا انجام كار در مجاورت آنها بايد هاديهاي مزبور را بهوسيله حائلهاي دائمي يا موقتي از جنس مواد عايق محافظت نمود تا از اتصال كوتاه تصادفي جلوگيري شود.